ΟΙ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΩΝ ΠΑΛΙΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΜ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ.

Άρθρο του Απόστολου Κουρμπέλη, υπάλληλος ΟΣΕ και μέλος της  «Ομάδας Έρευνας της Ιστορίας της Αθηναϊκής Συγκοινωνίας».

Οι γραμμές των παλιών ηλεκτρικών τραμ της Αθήνας (ΕΕΤΑΠΠ/ΗΕΜ) με πλάτος 1.000mm, είχαν κατά το πλείστον σημείο αφετηρίας την Ομόνοια, αλλά καθ' όλη τη διάρκεια της λειτουργίας τους (1908-1960) ενοποιούνταν κατά διάφορους συνδυασμούς, απότοκος των οποίων είναι κάποιες σημερινές γραμμές τρόλλεϋ. Οι αριθμοί χαρακτήριζαν την περιοχή του τέρματος (μερικοί διατηρούνται ακόμα σε γραμμές τρόλλεϋ, άλλοι ανακατεύτηκαν λόγω της άγνοιας και της αδιαφορίας του ΟΑΣΑ) και όταν η γραμμή ήταν ενοποιημένη, είτε γράφονταν και οι δύο αριθμοί ως κλάσμα, είτε το τράμ είχε διαφορετικό αριθμό σε κάθε μετώπη. Όταν σε μιά γραμμή υπήρχαν δρομολόγια που τερμάτιζαν σε ενδιάμεση στάση, χρησιμοποιούνταν ο αριθμός της βασικής γραμμής με μιά κόκκινη διαγραφή (με την ίδια λογική ο προορισμός ΠΑΤΗΣΙΑ των ΗΣΑΠ έχει τη διαγραφή αυτή ως τοπικό δρομολόγιο). Οι γραμμές αυτές, καθώς και οι γραμμές του Πειραιά, διαχρονικά ήταν οι παρακάτω (δεν λειτούργησαν ποτέ όλες μαζί):

ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΦΑΛΗΡΩΝ
1. Ακαδημία-Καλλιθέα
1Α.Ακαδημία Νέο Φάληρο
1Β.Ακαδημία Παλαιό Φάληρο
1Γ.Παλαιό Φάληρο-Νέο Φάληρο
 
ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΑΘΗΝΩΝ
2. Ομόνοια-Σύνταγμα-Αγγλικανική Εκκλησία (έως το 1926)
2. Ομόνοια-Κυψέλη (μετά το 1926)
3. Ομόνοια-Πατήσσια
4. Ομόνοια-Ρουφ
5. Ομόνοια-Σταθμός Λαρίσσης
6. Ομόνοια-Αχαρνών
7. Ομόνοια-Αμπελόκηποι
8. Ομόνοια-Σεπόλια
9. Ομόνοια-Πετράλωνα
10.Ιπποκράτους-Βοτανικός
11.Ιπποκράτους-Κολοκυνθού
12.Ακαδημία-Παγκράτι
13.Πεδίον Άρεως-Λεωφ.Αλεξάνδρας-Αμπελόκηποι (Θων)
14.Χαρ.Τρικούπη-Σπ.Τρικούπη-Λεωφ.Αλεξάνδρας (επεκτάθηκε ως ΘΩΝ μετά το 1926, οπότε καταργήθηκε η 13)
15.Μοναστηράκι-Μαράσλειον (έως το 1926)
16.Σύνταγμα-Ακρόπολις-Θησείον (επεκτάθηκε ως Ιπποκράτους και Θων, όταν καταργήθηκε η 14)

Το 12 του Παγκρατίου λειτούργησε με τις εξής συνενώσεις κατά καιρούς:
5/12 Σταθμός Λαρίσσης-Παγκράτι
3/12 Πλατεία Αμερικής-Παγκράτι
2/12 Κυψέλη-Παγκράτι
Η τελευταία υπήρχε λίγο πριν την κατάργηση και έδωσε τη θέση της στη γραμμή τρόλλεϋ 2 Κυψέλη-Παγκράτι που υπάρχει μέχρι σήμερα με τον ίδιο αριθμό και διαδρομή Άνω Κυψέλη-Παγκράτι-Καισαριανή, μετά από διαδοχικές επεκτάσεις. Η διαδρομή από Πλ. Κυψέλης προς Πλατεία Παγκρατίου ήταν ή ίδια με την αρχική του τρόλλεϋ (πριν τις μονοδρομήσεις της Πανεπιστημίου κλπ), δηλ. Κυψέλης-Ευελπίδων-Πατησίων (28ης Οκτωβρίου)-Πανεπιστημίου-Όλγας-Ρέμμα Ιλισσού (σημ. Βασ.Κων/νου)-Ερατοσθένους-Ευτυχίδου-Τέρμα Πλ. Παγκρατίου.

ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
17.Αγιος Βασίλειος-Νέο Φάληρο
18.Οδός Μακράς Στοάς–Νέο Φάληρο
19.Σταθμός ΣΑΠ–Φρεάττυς
20.Σταθμός ΣΑΠ–Καστέλλα–Νέο Φάληρο
21.Δημαρχείο–Εργοστάσια (μετέπειτα Αγ. Βασίλειος–Παλαμηδίου)

ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
1.Τελωνείο-Στ.ΣΑΠ-Στ.Λαρίσσης
2.Τελωνείο-Βασιλικό Περίπτερο (Ξαβέρι)

ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ-ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ
3.Σταθμός ΣΑΠ-Αγ.Γεώργιος
4.Σταθμός ΣΑΠ-Πέραμα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Οι γραμμές Ομονοίας-Νέου Φαλήρου και Αγ.Βασιλείου-Νέου Φαλήρου δεν ενώνονταν για να μη δημιουργηθεί γραμμή ανταγωνιστική προς τον ΣΑΠ (Σιδηρόδρομος Αθηνών-Πειραιώς μετ. ΕΗΣ/ΗΣΑΠ) βάσει των "Συμβατικών Δεσμέυσεων" που ίσχυαν από το 1925 έως το 1977.
** Οι ΕΗΣ λειτούργησαν στον Πειραιά δίκτυο τραμ γραμμής 1.435mm με τις εξής γραμμές:
*** Όλες οι γραμμές τραμ πλην της γραμμής Περάματος, καταργήθηκαν από τον μετέπειτα "εθνάρχη" μεταξύ 1953 και 1960. Η γραμμή Περάματος καταργήθηκε με την επιστροφή του "εθνάρχη" μετά τη χούντα, το 1977.
**** Τα Πατήσια και η Λάρισα τότε γράφονταν με 2 σίγμα.

ΤΡΑΜΒΑΓΕΡΗΣ